„Bezpieczeństwo pacjenta” – konferencja Rzecznika Praw Pacjenta i UCK w Gdańsku

Wybrane wystąpienia na konferencji „Bezpieczeństwo pacjenta”

Mnie szczególnie zainteresowały te wystąpienia (ale z czystym sumieniem polecam także pozostałe):

• prof. dr. hab. med. Jarosława Kobieli na temat tego jak w UCK organizuje się kompleksowe leczenie zabiegowe raka jelita grubego z zapewnieniem maksymalnego bezpieczeństwa klinicznego pacjenta,
• prof. dr. n. med. Wiesława Cubały – na temat świadomej zgody pacjenta na leczenie,
• dr. Stanisława Iwańczaka na temat różnic między filozofią „just culture” a „no-fault”,
• dr hab. Doroty Karkowskiej – na temat opieki okołoporodowej.

Pełny program można znaleźć pod tym linkiem u dołu strony: agenda konferencji „Bezpieczeństwo pacjenta”.

To tylko czcze gadanie?

Dotarły do mnie krytyczne głosy, że z debat i konferencji nic nie wynika. Jestem przeciwnego zdania: dobrze jest zacząć od rozmowy i zdiagnozowania problemów, i od burzy mózgów. Następnym krokiem są konkretne działania. A nie odwrotnie. W zakresie bezpieczeństwa pacjenta jest do zrobienia mnóstwo, lepiej jest więc robić to z głową i z planem.

Dzisiaj „na stole” mamy projekt (nadal tylko projekt!) ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Czy on jest doskonały i kompletny w aspekcie błędów medycznych? Oczywiście, nie. Wprowadza możliwość – ale nie przymus – uproszczonej ścieżki uzyskiwania odszkodowania dla tych pacjentów, którzy nie zdecydują się na drogę sądową. W praktyce chodzi więc o szkody na zdrowiu, za które można przyznać jednorazowe odszkodowanie za błąd medyczny – maksymalnie 200 tys. zł.

Ważne jest to, że w tym postępowaniu, które ma się toczyć przed RPP, nie będzie konieczności udowadniania winy personelu medycznego, i to jest właśnie ten element „no-fault”, o jakim lubi się mówić jednym tchem przy okazji dyskusji na projektem ustawy o jakości.

Sąd czy nie-sąd

Jest bezdyskusyjne, że alternatywna, efektywna ścieżka by się przydała. Przecież nie każdy poszkodowany pacjent ma siłę toczyć latami nierówną walkę w sądzie z ubezpieczycielem i podmiotem leczniczym. Szczególnie dziś, kiedy np. w Sądzie Okręgowym w Warszawie na pierwszą rozprawę w sprawie o błąd medyczny czeka się nierzadko do… sierpnia 2023 roku.  Czyli blisko półtora roku (od złożenia pozwu)!

Ta uproszczona droga uzyskiwania (relatywnie niskiego) odszkodowania jednak nie załatwia sprawy. W środowisku medyków akcentuje się inny aspekt. Nie ma mowy o poprawie jakości leczenia, jeśli nie będzie rzetelnego monitorowania błędów i eliminowania słabych ogniw. Nie da się tego jednak osiągnąć, jeśli lekarze i pielęgniarki będą ukrywać błędy medyczne w obawie przed odpowiedzialnością karną.

Błąd medyczny w prokuraturze

Na marginesie warto obalić mity. W praktyce ryzyko odpowiedzialności karnej, wbrew temu, co się powszechnie sądzi, jest niewielkie. Skazaniem lub warunkowym umorzeniem postępowania karnego kończy się tylko jedna na 157 spraw o błąd medyczny prowadzonych przez Prokuraturę*. Medycy jednak obawiają się odpowiedzialności karnej.

Jak pogodzić wodę z ogniem? Pacjentom trudno jest zaakceptować, że lekarz, który popełnił poważny błąd medyczny, pozostałby bezkarny.  Jeśli jednak zarzut polega na tym, że nie zachował dostatecznej ostrożności, czyli do błędu medycznego doszło nieumyślnie, może warto rozważyć kompromis. Szczególnie, jeśli efektem miałyby być zmiany systemowe – np. poprawa procedur, które zawiodły.

Bezpieczeństwo pacjenta i lekarza: przejdźmy do konkretów

Autorem poniższej propozycji jest prof. dr hab. Jarosław Berent*:

„Nie podlega karze za przestępstwo popełnione nieumyślnie osoba wykonująca zawód medyczny, które niezwłocznie po powzięciu informacji o popełnionym przez siebie błędzie przy wykonywaniu czynności medycznych lub o podejrzeniu jego popełnienia dobrowolnie ujawni przed Rzecznikiem Praw Pacjenta wszystkie istotne okoliczności popełnienia takiego błędu albo podejrzenia jego popełnienia.”

Co o takiej propozycji zmiany w Kodeksie Karnym sądzisz? Zamieść komentarz, podyskutujmy.

„Na poziomie politycznym trudny do wytłumaczenia”

Ten kierunek miałby być drugą, komplementarną częścią systemu jakości w ochronie zdrowia. Jednak:

– System no fault, o którym marzyliśmy wszyscy, jest kontrowersją i to trzeba otwarcie powiedzieć. My, jako uczestnicy systemu ochrony zdrowia, jesteśmy do niego w stu procentach przekonani, ale na poziomie politycznym jest trudny do wytłumaczenia – stwierdził minister zdrowia Adam Niedzielski podczas konferencji Bezpieczeństwo Pacjenta.

I niech ten cytat posłuży za pointę. Póki co, wszystko zostaje mniej lub bardziej po staremu. Pacjenci nadal mają pod górkę.  Lekarze odgrażają się , że na wszelki wypadek, żeby nie zainteresował się nimi prokurator, będą uprawiać medycynę zachowawczą.  Mnie pozostaje robić swoje. Mimo wszystko mam nadzieję, że konstruktywne propozycje jakie zgłoszono na konferencji nie zostaną zapomniane i kiedyś ktoś wyciągnie z nich wnioski.

*statystyka na podstawie danych z 1016 i 2017 roku, tezy zaprezentowane na XVIII Zjeździe Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii w 2019 r. przez prof. dr. hab. Jarosława Berenta i dr Annę Smędrę.