Czy „wypadki medyczne” to „wypadek przy pracy” MZ?

„Rekompensowanie szkód związanych z leczeniem w modelu pozasądowym” – to niekończąca się historia. Temat, którym od jakiegoś czasu epatuje się pacjentów, obiecując im gruszki na wierzbie. Mamy najnowsze propozycje ministerialne. Wcześniej były nimi wojewódzkie komisje.

Orzekam w takiej właśnie, małopolskiej Wojewódzkiej Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych. W 2012 roku temu, kiedy komisje zaczynały swoją działalność, potraktowałam to jako wyzwanie, bo rozstrzyganie kto ma rację: pacjent czy szpital, to jednak nieco inne zadanie, niż reprezentowanie pacjentów w sądach.  Doświadczenie? Bezcenne. Na pewno już lepiej rozumiem sędziów, którzy muszą wydać wyrok w oparciu jedynie o to, co mają „na stole” – czyli przede wszystkim dokumentację medyczną, zeznania świadków i opinie biegłych…

Komisje – w  zamierzeniu ustawodawcy – miały realizować „skandynawski” model pomocy pacjentom poszkodowanym w wyniku błędu lekarskiego. Rzeczywistość rozjechała się jednak z założeniami z kilku przyczyn. Najpierw tak długo pracowano nad definicją „zdarzenia medycznego”, że finalna wersja jest niemal niezrozumiała, nawet dla prawników. Można ją jednak łatwo poprawić… Ważne, że dzisiaj podstawowym kryterium jest działanie „niezgodne z aktualną wiedzą medyczną”, co nakazuje komisji poszukiwać błędu medycznego, czyli braku profesjonalnej staranności w diagnostyce lub leczeniu. Nadal jednak nie trzeba palcem wskazywać osoby winnej: lekarza czy pielęgniarki. Odpowiada za nich szpital.

Druga, najważniejsza – delikatnie rzecz ujmując – niedoróbka twórców tych przepisów, to fakt, że orzeczenia komisji są praktycznie martwe. To znaczy: komisja orzeka o zdarzeniu medycznym, czyli stwierdza, że leczenie było niezgodne z aktualną wiedzą medyczną, a szpital… oferuje pacjentowi zadośćuczynienie w wysokości 1 zł. Dlaczego? Bo nie ma żadnych sankcji, kar, za to, że szpital nie wyliczy odszkodowania tak, jak nakazują mu to przepisy. Istnieje „taryfa”, rozporządzenie Ministra Zdrowia precyzyjnie wskazujące ile i za co pacjentowi się należy. Ale się „nie przyjęła”. Dlaczego?

Z prostej przyczyny. Szpitale, szukając oszczędności, nie ubezpieczają się od zdarzeń medycznych, nie mają zresztą takiego obowiązku. Kiedy pacjent domaga się ustalenia przed komisją, że doszło do zdarzenia medycznego, ubezpieczyciel szpitala, który wystawił mu obowiązkową lub dobrowolną polisę OC (odpowiedzialności cywilnej), tak jak w ubezpieczeniach komunikacyjnych  – umywa ręce. Twierdzi, że to nie jest zdarzenie objęte tym ubezpieczeniem. Kiedy pacjent z tą samą sprawą idzie do sądu – dla ubezpieczyciela to już jest jak najbardziej przypadek, za który bierze odpowiedzialność. Czyli: szpitalowi opłaca się czekać, aż zdeterminowany pacjent skieruje swoje kroki do sądu, bo wtedy w razie przegranej zapłaci ubezpieczyciel. A gdyby za ten sam błąd, ale zwany zdarzeniem medycznym, szpital miał wypłacić po orzeczeniu komisji, musiałby zapłacić z własnej kieszeni. Czy jest to problem do rozwiązania? Oczywiście. Wystarczy jednoznacznie przesądzić, że zdarzenia medyczne są objęte już kupowanymi przez szpitale obowiązkowymi ubezpieczeniami OC, bo przecież tak w istocie jest.

Ten przydługi wstęp ma uzasadnić konkluzję: nie wierzę w najnowsze propozycje Ministra Zdrowia. Mamy mieć już nie błąd medyczny czy zdarzenie medyczne, a wypadek medyczny. Już nie model skandynawski, a nowozelandzki. Odszkodowanie za wypadki medyczne ma być przyznawane tak, jak za wypadki przy pracy: opisuje się sytuację wypadkową, bada się poszkodowanego, stwierdza określony uszczerbek na zdrowiu i wypłaca odszkodowanie.

Zaraz, zaraz: opisuje się – czyli kto opisuje, że ten właśnie pacjent ucierpiał na skutek wypadku medycznego? Czy może lekarze szpitala, w którym do tego doszło? Wydaje mi się, że nie będą się do tego palić… Kto bada poszkodowanego i stwierdza określony uszczerbek na zdrowiu? To akurat wiadomo: lekarze orzecznicy ZUS, czyli ci sami, którzy np. w sprawie mojego klienta, któremu amputowano nogę uznali, że wystarczy czasowe orzeczenie o niepełnosprawności. Klient stwierdził, że właściwie się cieszy, bo dano mu nadzieję, że kończyna odrośnie.  Dodatkowo, trzeba pamiętać, że lekarzom łatwiej się orzeka, kiedy niepełnosprawność jest spowodowana wypadkiem komunikacyjnym czy wypadkiem przy pracy, niż kiedy mają wyrokować w sprawie pacjenta, gdzie doszło do „wypadku medycznego” podczas leczenia prowadzonego przez kolegów po fachu. Widać to na przykładzie biegłych sądowych.

Poza burtą znajdą się ci pacjenci, którzy niewątpliwie stali się ofiarami „wypadków medycznych”, ale „pechowo” nie mają trwałego uszczerbku na zdrowiu. Przykład: podczas cholecystektomii laparoskopowej pomyłkowo („wypadkowo”) przecięto główne drogi żółciowe. Doszło do zapalenia otrzewnej, ponownej operacji, konieczności rekonstrukcji uszkodzonych dróg żółciowych. Dzięki protezie dróg pacjent funkcjonuje dziś w miarę normalnie. Leczenie trwało kilka miesięcy, w pierwszym okresie było zagrożenie życia. Wg  biegłych  sądowych nie ma trwałego uszczerbku na zdrowiu. Przez wiele miesięcy pacjent był jednak w stanie poważnego rozstroju zdrowia.

Kolejne pytanie: według jakich kryteriów ma być szacowany uszczerbek na zdrowiu? Przepisy, które stosuje się w sprawie wypadków przy pracy, są zupełnie nieadekwatne do uszczerbków spowodowanych innymi przyczynami. Teraz biegli, naciągając je niemiłosiernie, opierają się w opiniach na tej przestarzałej taryfie, ale to nie jest dobra praktyka. Poza tym, dzisiaj nie musimy określać uszczerbku na zdrowiu, żeby pacjent dostał zadośćuczynienie, bo to nie jest prosta matematyka: złotówki za procenty. A, właśnie.

Według Ministerstwa Zdrowia (podobnie zresztą, jak dotąd według ubezpieczycieli), to jednak jest prosta matematyka: 780 zł. za 1 % uszczerbku na zdrowiu. Czyli dla dziecka, które na skutek błędu przy porodzie (wypadku medycznego, wg nowej terminologii) i niedotlenienia cierpi na ciężką postać mózgowego porażenia dziecięcego, odpowiednim zadośćuczynieniem będzie 78.000 zł.?  Prawdopodobnie, tak jak teraz w postępowaniach przed wojewódzkimi komisjami, w razie przyjęcia takiej rekompensaty, trzeba będzie się też zrzec innych roszczeń. Co zatem z kosztami opieki, leczenia, utraconymi zarobkami? Minister Radziwiłł mówi, że zasadą ma być „pełne i rzeczywiste naprawienie szkody” i przywrócenie stanu zdrowia sprzed zdarzenia. Pięknie. Że pełne i rzeczywiste, przynajmniej od strony finansowej (780 zł. za 1 %…), nie będzie, to już wiemy. Przywrócenie stanu zdrowia sprzed zdarzenia? Świetny pomysł, tyle że w ramach „napraw gwarancyjnych” powstanie nowa grupa uprzywilejowanych pacjentów (poza dziećmi, kobietami w ciąży, pacjentami onkologicznymi, itd.) i będzie jak w Ryanair: kolejka „osób z pierwszeństwem do wejścia na pokład” będzie dłuższa niż standardowa.

I na koniec: kto wypłaca odszkodowanie? Orzeka orzecznik, płaci fundusz wypadkowy, powstały ze składek szpitali:  wszyscy, czyli nikt. Postępowanie w sprawie rekompensowania szkody wyrządzonej pacjentowi toczy się poza szpitalem. Jaką zatem szpital będzie miał  motywację, żeby wdrożyć działania zapobiegające wypadkom?  „ – Płacę i śpię spokojnie. Nie będę urządzał polowania na czarownice i szukał winnych.” – jakbym słyszała modelowego  dyrektora szpitala.

A wypadki (medyczne) chodzą po ludziach.  Zatem, zanim udasz się do ZUS po szybkie 780 zł. za 1 %, przemyśl to.

Otagowane jako: trwały uszczerbek, uszczerbek na zdrowiu, wojewódzkie komisje, wypadki medyczne, zdarzenia medyczne